अमेरिकामा सिमान्तिकृतको हत्याः गोराहरुको जिम्मेवारी

हमिद दाबासी

फेरीपनि अमेरिकामा अर्को सिमान्तिकृत समुदायका निर्दोष सदस्यहरु बन्दुक हमलाको सिकार भएका छन् । मार्च १६ मा सिलसिलेवार बन्दुक हमलाले एटलान्टा र जर्जियाका तीन स्पाहरुलाई आतङ्कित पारेको थियो । ६ एसियन महिलासहित आठ जना मारिएका थिए । हमलामा शंकास्पद एक श्वेत युवा समातिए । अमेरिकाभरी भएका जातिय हिंसाविरुद्धका प्रदर्शनले आजकाल विश्वको ध्यान तानिरहेको छ । हत्याका तौरतरिका पनि उस्तै छन् । एक हत्यारा आफुलाई श्वेत (गोरा) मानिस भएको परिचय सगौरव खुलाउँछ, सर्वत्र उपलब्ध हुने हतियार उठाउँछ । अनि एसियन, अफ्रिकन–अमेरिकन, अरबियन, मुस्लिम, यहुदी, सिखमाथि आफ्नो मुलुकमा नश्लिय सफाइ गर्ने नाममा अन्धाधुन्द गोली बर्साउँछ । यो शैली आज सुरु भएको होइन । जब स्पेनिसहरु यो भुमीमा छिरे, तिनले यहाँका आदिवासीको कत्लेआम गर्न सुरु गरे । यो नरसंहारकारी प्रवृति समुन्द्रपारदेखिको दास ब्यापारदेखि अफ्रिकन–अमेरिकनको ‘मास लिचिङ’को स्वरुपसम्म निरन्तर रहिरह्यो । अहिले यो फैलिएर अन्य आप्रबासी समुदायप्रति पनि लक्षित भइसकेको छ । यो मुलुकका ‘आपराधिक’ मनस्थिति बोकेका श्वेतहरु अन्य समुदायका व्यक्तिको अनुहार हेर्नपनि चाहँदैनन् । तिनीहरु अमेरिकामा बिशुद्ध गोराहरु मात्र बसुन् भन्ने चाहन्छन् । यदि त्यहाँ गोराहरु मात्रै भएमा पनि तिनीहरु फेरी इटालियन, जर्मन, स्कटिस, पोलिस तथा स्कान्डानाभियनविरुद्ध जाइलाग्छन् । किनकी ‘श्वेत मानिस’सँग एउटा अापराधिक फेन्टासी छ । अापराधिक फेन्टासीका केही उदाहरण यस्ता छन् :

सिमान्तिकृतमाथिको सिलसिलेवर हमला

अगस्ट ५, २०१२ मा भुतपुर्व अमेरिकी सेना तथा श्वेत सर्वोच्चतावादी वाड माइकल पेगले सिख मन्दिरमा अन्धाधुन्ध गोली बर्साउँदा ६ जना मारिएका थिए भने चार अन्य घाइते भएका थिए । घाइते एकको २०२० मा मृत्यु भएको थियो । पेगलाई नरसंहारपश्चात् मन्दिर बाहिर प्रहरीले गोली हानी मारेको थियो ।

फेब्रुअरी १०, २०१५मा देह सद्धी बाराकात (सिरियन–अमेरिकन), उनकी श्रीमती युसोर मोहमद अबु सलाह, उनकी बहिनी राजन मोहमद अबु सलाह, नर्थ क्यारोलिनाको चापेल हिलस्थित आफ्नै घरमा मारिएका थिए । सबै विश्वविद्यालयका विद्यार्थी थिए । ति सबैको हत्या तिनकै श्वेत छिमेकीले गरेका थिए जो अहिले आजिवन काराबासमा छन् । अमेरिकाका उदारवादी प्रेसले यत्रो सामुहिक हत्यालाई पार्किङ विवादको परिणाम भन्न भ्यायो र यसमा अन्तरनिहित श्वेत सर्वोच्चवादी प्रवृतिको ढाकछोप गरिदियो ।

जुन १७, २०१५ मा साउथ क्यारोलिनाको एक पुरानो अश्वेतहरुको चर्चमा बाइबल पढिरहेको अवस्थामा नौ अफ्रिकन-अमेरिकनको हत्या भयो । प्रहरीले तत्कालै डिलान रुफ नाम गरेको श्वेत अतिवादी हमलाकारीलाई समात्यो जसले अपराध पनि सगौरव कबुल गर्याे । उ पनि आजिवन काराबासमा छ ।

अक्टोबर २७, २०१८मा पिटवर्गको यहुदीहरुको धार्मिक कार्यक्रमका बखत एक रोबर्ट जर्जरी बोवेर्स नाम गरेको श्वेत अतिवादीको हमलामा ११ जना मारिए भने कैयाैँ घाइते भए । ऊ अहिले थुनामा छ । ऊ कि मृत्य’दण्ड नत्र ५३५ वर्षको जेल सजाय पर्खिरहेको छ । 

हेर्ने हो भने अमेरिकामा त्यस्तो कुनै वर्ष छैन जुन वर्ष सिमान्तिकृत समुदायमाथि आक्रमण नभएको होस् । तर यदि यि सिमान्तिकृतको संख्या जोड्ने हो भने समग्र युरोपियन मुलकोलाई छोडेर श्वेतको भन्दा अधिक हुन आउँछ । 

बर्बरताको जिम्मेवारी

 तिनले देखाइरहेको बर्बरता भनेको ‘विश्वलाई नै सभ्यतातिर डोहोर्याउनु गोराहरुको जिम्मेवारी हो’ भन्ने परम्परागत भ्रमको परिणाम हो । ‘द ह्वाइट म्यान्स बर्डनः द युनाइटेड स्टेट एण्ड द फिलिपिन आइसल्याण्ड (१८९९)’ भन्ने प्रसिद्ध जातिवादी अंग्रेज कवि रुडयार्ड किप्लिङको कविता हो । स्वयम् उनलाई बर्बरता देखाउँदै विश्वलाई सभ्य बनाउने जिम्मेवारी सुम्पिएको थियो । अमेरिकाले फिलिपिन्समाथि कब्जा जमाउँदा यसैको गुणगानमा तिनले यो प्रतिगामी कविता लेखेका थिए । यति अविवेकी, निर्मम र विभेदकारी व्यक्ति कसरी एक कवि हुन सक्छ ? कति ग्रसित थियो उनको मानसिकता ? आजपनि अमेरिकामा आश्रित फिलिपिनी, चिनिया, जापानिज, कोरियन लगायतका अन्य एशियनले तथा अफ्रिकन, ल्याटिन अमेरिकन, यहुदी, मुस्लिम वा सिखहरुले कस्तो महसुस गरिरहेका होलान् ? आजपनि यो अमेरिकामा यिनै ‘श्वेतहरुको जिम्मेवारी’को बोझ हलुको पारिदिन हामी दैनिक आफ्नो हत्याको पालो कुरेर बसिरहेका छौँ ।

मुस्लिम, अश्वेत, एशियन, यहुदी, सिख आदिको सिलसिलेवर हत्याका घटनानै विश्वभर आज अमेरिकाको पहिचान बनेको छ । पहिला अमेरिकी गोराहरुलाई अश्वेत, खैरा र एशियनको हत्या गर्न महादेश बाहिर जानुपर्थ्याे । तर आज कहीँ कुदिरहन पर्दैन, उनीहरु आफ्नै छिमेक र मोहल्लामा प्रशस्त सिकार गर्न पाउँछन् । 

भर्खरै दिस ल्याण्ड इज आवर ल्याण्डः अन इमिग्रेन्ट्स म्यानिफेस्टो (२०१९) भन्ने पुस्तकमा सुकेतु मेहताले कसरी विश्वभरी फिरन्ते आप्रवासी र शरणार्थीले सस्तो श्रमद्वारा यो लोभी पुँजिवादको चक्र घुमाइरहेका छन् भन्ने बढो बेजोडसँग उल्लेख गरेका छन् । मेहताले उल्लेख गरेका छन् कि, कुनै दिन उनका हजुरबुबा लन्डनको एक पार्कमा बसिरहेका हुन्छन् । यत्तिकैमा रुडयार्ड किप्लिङका पाठक कुनै जातिवादी श्वेत त्यहाँ आउँछ र तिनलाई औँलो ठड्याउँदै भन्छ, ‘तँ यहाँ किन आइस् ?’ भारतमा जन्मिएर जीवनभरी उपनिवेश केन्यामा श्रम गरेका हजुरबुवाले जवाफ फर्काउँछन्, ‘किनकी हामी श्रृणी छौँ । हामी यहाँ छौँ किनकी कुनै दिन तिमीहरु हाम्रोमा थियौँ ।’

हामी सबै यहाँ छौँ, किनकी तिनीहरु त्यहाँ (हाम्रोमा) गएका थिए । फ्रान्समा अफ्रिकन, बेलायतमा भारतिय, अमेरिकामा कोरियन, भियतनामी तथा इरानी, शरणार्थी क्याम्पमा प्यालेस्टिनीहरु र बेल्जियममा कंगोलीहरु छन् । हामी विश्वभर भौतारिरहेका छाैँ र हामीले युरोपियन र अमेरिकीहरुले एशिया, अफ्रिका र ल्याटिन अमेरिकामा देखाएको बर्बरताको पीडा आजसम्म पनि बोकिरहेका छौँ । औपनिवेश र साम्राज्यवादीको बर्बरताबाट निस्किएका मुलुकका मानिसहरु आजपनि परिवारको रोजीरोटीको लागि संसारभरी रुमल्लिरहेका छन् । गरिब मुलुकबाट सम्पन्नतिर सर्नु भनेको गरिबी, जलवायु परिवर्तनको असर, स्थानिय निरंकुशता एवं अमेरिका तथा युरोपले सिर्जेको विश्वव्यापी साम्राज्यवादको चंगुलबाट मुक्त हुन खोज्नु हो । साम्राज्यवादको सवालमा चिन र रसियापनि कम छैनन्, झन् खत्तम छन् ।

मेहताले एउटा तथ्याङ्क दिएका छन् । सन् १५०३ देखि १८०० सम्म युरोपले ल्याटिन अमेरिकाबाट १६५ ट्रिलियन डलर बराबरको त चाँदी मात्र ओसारेको थियो । यो कति हो भनेर आफैँ कल्पना गर्न सकिन्छ । जो बिडनको अमेरिका पुननिर्माण गर्ने बजेट मात्र तीन ट्रिलियन डलर छ । त्यस्तै बेलायतले सन् १७६५ देखि १९३८सम्ममा भारतबाट ४५ ट्रिलियन डलर बराबरको सम्पती लगेको कुरा चर्चित अर्थशास्त्री उत्सा पटनायकले सप्रमाणसँग आफ्नो पुस्तकमा उल्लेख गरेकी छिन् । यो त आर्थिक लुटको मात्र प्रसङ्ग हो । खासमा ‘गोरा मानिसको जिम्मेवारी’का नाममा नाफाखोर पुँजिवाद र जातिवादी औपनिवेशिकरणका कारण विश्वभरका पिडितको संख्या अकल्पनिय छ । गोरा मानिसहरुका कारण विश्वभरीनै इतिहासदेखि आजसम्म पनि कति मानिसले कस्तो भुक्तमान सहनुपर्यो त्यसको कुनै लेखाजोखा छैन ।

अमेरिकी लोक गायक वुडी गुथिरेले सन् १९४० मा एक गीत गाएका छन् ‘यो भुमी हाम्रो हो ।’ हो, यो भुमी हाम्रो होइन, यो त न्याटिभ अमेरिकनहरुको भुमी हो । म अहिले जहाँ बसेर यो लेख लेखिरहेको छु यो भुमी लेनापे राष्ट्रमा पर्छ । कोलम्बिया विश्वविद्यालय यही राष्ट्रमा बनेको छ । म लेनापेहरुको निम्तो नगरिएको तर प्रिय पाहुना हुँ ।

वास्तवमा ‘गोराहरुको जिम्मेवारी’ आफैँमा एउटा भद्दा मजाक हो । वास्तविकता होइन । यो घातक भ्रम हो । यो एक जातिवादी कविको घिनलाग्दो कविता शताब्दीऔं देखिको विश्वभर तिनले देखाएको बर्बरतासँगै उदाङ्गो भइरहेको छ । अहिले यो दैनिक जसो अमेरिका भित्रै देखिइरहेको छ । 

(अल जजिराका कोलमिस्ट हमिद दाबासी कोलम्बियन युनिभर्सिटी अन्तरगत इरानियन स्टडिज तथा कम्प्यारेटिभ लिटरेचरका प्राध्यापक हुन् ।)

'अल जजिरा'बाट