म यहीँ जन्मिएकी हुँ र यहीँ नै मर्नेछु

-नदिमा

अगस्ट १५, २०२१मा तालिबानले अफगान राजधानी काबुलमा कब्जा जमायो र २० वर्ष पछि फेरि मुलुकलाई आफ्नो नियन्त्रणमा लियो । त्यसयता हज्जारौं नागरिकले अफगानिस्तान छोडिसकेका छन् । तिनलाई त्रास छ कि फेरी १९९०को दशकमा झै तालिबानको कठोर शासन झेल्नपर्छ । अनि छोरीमान्छेहरुले लेखपढ तथा कामकाज गर्न पाउने छैनन् । यद्यपि कोही भने जेजस्तो परिस्थिति आएपनि अफगानिस्तान नछोड्ने भन्दै दृण भएर बसिरहेका छन् । ३८ वर्षिय नदिमाको परिवारले उनी एक वर्षको नाबालिका हुँदै आफगानिस्तान छोडेको थियो । हुर्किसकेकी नदिमा पछि अफगानिस्तान फर्किएकी थिइन् । अहिले पनि अफगान महिलाको भविश्यमा त्रास र अनिश्चितताको बादल मडारिरहेको छ । तरपनि नदिनाले मुलुक छोड्न मानेकी छैनन् । उनको कथा उनकै शब्दमाः

म यहाँ अफगानिस्तानमा रहेका मेरा आफन्तहरु तथा साना बहिनीहरुसँग कुरा गर्छु । उनीहरु साँच्चिकै त्रसित छन् । यसले मलाई भाभुक बनाउँछ । तर, म ठीक छु । म कहीँपनि जादैँ छैन । जुनसुकै अवस्था आएपनि म यो ठाउँ छोडर कतै जाने छैन । म यहाँ जन्मिएकी हुँ, र म यहीँ नै गाडिने छु । 

किन ? म तपाईंलाई सुनाउँछु । यो भागदौडको सिलसिला अन्त्य हुनुपर्छ । म सबैलाई मेरा कुरा भन्न सक्दिन । मैले अफगानिस्तान बाहिर रहेका केही साथीहरुलाई म यहीँ नै बस्ने कुरा सुनाएँ । तिनीहरु मेरो कुरा सुनेर अवाक् बने अनि मसँग कुराकानी गर्न नै छोडे । यसले मलाई केही एक्लो पारेको छ । 

मेरा बा–आमा १९८४मा अफगानिस्तान छोडेका थिए जतिबेला म एक वर्षकी थिएँ । उनीहरु पीडैपीडा बोकेर भागेका थिए । मेरी आमाले मलाई सुनाएकी छिन् कसरी उनी पहाडै–पहाड भागेर पाकिस्तान गएकी थिइन्, कुकुरहरुले कसरी तिनलाई खेदेको थियो, उनका खुट्टामा कसरी फोका उठेका थिए ? कैयौ दिन तिनले केही खान पाएका थिएनन् । त्यसमाथि उनीहरु बाटोमा लुटिएका पनि थिए । 

आमाको पिठुयुँमा म दुधे बालिका थिएँ । भोकले रुन्थे रे, अनि त्यस्तो हालतमा मलाई कसरी फुलाउने उनी केही मेलो–मेसो पाउँदिन थिन् रे ! म आमाले सुनाएको त्यतिबेलाको त्यो हन्डरका बारे ठ्याक्कै बताउन सक्दिन । न त आमाको कुरा राम्ररी सुनेर उनलाई ढाडस नै दिन सक्छु । कुरा सुनाउँदै गर्दा उनी भाभुक भइहाल्छिन् । 

पछिल्लो पटक उनले त्यो कथा मलाई सुनाएको १० वर्ष भयो भन्दा पत्यारै लाग्दैन । पहिलोपल्ट हामी क्यानडामा पुनस्र्थापित भइसकेपछि १९९९मा पाकिस्तान भाग्दाको अनुभव आमाले मलाई सुनाएकी थिइन् । पाकिस्तानबाट हामी दुबई गएका थियौं । र, त्यो नयाँ घरमा हामी १४ वर्ष बसेका थियौं । 

म मेरा बा–आमाले भोगेको र खपेको भुक्तमान सुन्दा र जान्दा छक्क परेकी थिएँ । त्यतिबेला म १६ वर्षकी भइसकेकी थिएँ । मेरी आमा मुस्कुराउँदै भन्थिन्, ‘तिमीहरु त भाग्यमानी छौ, प्लेनमा आउन पायौ, खान पायौ । म कसरी भागेकी थिएँ – तिमीहरुलाई थाहा छ ?’

अनि फेरी अर्को पटक पनि आफ्नो घर भत्कने कुराको उनलाई ठूलो डर थियो । ‘भाग्दा–भाग्दा म वाक्क भइसके’ अब कहिल्यै यो क्यानडा चाहिँ नछोडौं भनिरहन्थिन् उनी बुवालाई । अहिले मैले प्रत्यक्ष देखिरहेकी छु उनी त्यत्तिका वर्ष कस्तो त्रासदीबाट गुज्रिएकी थिइन् । 

मलाई अहिले साथीभाइहरुले तिनलाई अब नचाहिने स्टकमा राखेको खानेकुरा पठाइरहेका छन् । अब तिनले सायद कहिल्यै देख्न नपाउने तिनका फूलका बिरुवाहरु हेरचाह गरिदिनु भन्दै मलाई पठाइरहेका छन् । ‘मेरो बिरुवाको राम्रो ख्याल राखिदेउ है’ तिनीहरु भनेका छन् । 

मेरा बा–आमा पनि जतिसक्दो छिटो म यहाँबाट निस्केको देख्न चाहन्छन् । तर एक शब्द पनि प्रतिवाद नगरी उनीहरुसँगै भाग्न बाध्य त्यो एक वर्षे बालिका अब म होइन ।म यो भागदौडको सिलसिला बन्द गर्छु, कम्तिमा बन्द गर्ने कोसिस भएपनि गर्छु । म यहीँ नै बस्नेछु र मेरो सही समय आएपछि भन्नेछु कि यो मुलुकको लागि के गर्नुपर्छ ।

कतिपय मेरा चिनजनका दिदीबहिनीहरुले आफूहरुले विदेशमा किन्न पाउने भन्दै स्किन केयर लगायतका आफ्ना कस्मेटिकका सर–सामान मलाई छोडेर गएका छन् । एक पछि अर्को गर्दै उनीहरुले पनि मलाई छोडेर गएको म हेरिरहेकी छु । 

कुनै दिन म काबुल छोड्न लागेकी साथीका सर–सामान मिलाइदिन र प्याकिङ्ग गर्न ब्यस्त हुन्छु । यस्तो बेला उनीहरु दुःखी हुन्छन् । यस्तै एकपटक सरसामान प्याक गर्दै गर्दा मैले साथीको मुहारमा हेरें अनि भने, ‘के यसरी कसैलाई मुलुक छोड्दै गर्दा सहयोग गर्न पाउनु चानचुने कुरा हो र ?’ जवाफमा उसले मेरो कुरोमा सहमती जनाइ । 

‘आउ एकछिन् रमाइलो गरौं’ मैले उसको मुड ठीक गर्ने कोसिस गरें – ‘तिमी सर–सामान प्याक गर्दैछौ, तिमी अन्त कतै जादैछौ अनि तिमीसँग सुनाउनको लागि एउटा अनुभव हुनेछ । तिमी भागिरहेकी छैनौ, परिस्थितिका कारण मात्र तिमी यो ठाउँ छोड्दैछौ ।’

‘तिमीले मलाई आफ्नो खानेकुरा छोडेर जादैँछौं । मलाई हप्ता दिनलाई पुग्ने खाना भयो, म मेरो घरमा आउनेहरुलाई सहयोग गर्नेछु । म तिनीहरुलाई तिम्रो बारे सुनाउनेछु । यसैगरि म तिमीलाई सम्झिरहने छु – मेरी एउटी साथी थिइ, उसले काबुल छोडी, जानुअघि मैले सर–सामान प्याक गर्न सघाएको थिएँ, उसले मलाई उसका राम्रा–राम्रा कपडा छोडेकी थिइ ।’

मैले उसलाई सामान्य बनाउने कोसिस गरें । भनें, ‘यि सर–सामानहरु केही होइनन्’ । तर, सर–सामानसँग मानिसका सम्झनाहरु गासिएका हुन्छन् । प्रिय मानिसले दिएका वस्तुमा पनि भावना गासिएको हुन्छ । मैले वस्तुमात्र देखेको केही चिज अर्कोको नजरमा वस्तु मात्र नभएको पनि हुन सक्छ । 

अन्तत मैले उसलाई उत्साहित पारेरै छोडे । मैले उसले परिवार र आफन्तलाई छोडेका सर–सामान पनि थन्क्यउँदै थिएँ । मलाई लाग्यो यि सामान उसका आफन्तको लागि एकदमै प्रिय लाग्नेछन् । अनि जब मसँग ति आफन्तहरु उसले छोडेका सर–सामान लिन आए तिनले गहभरी आँशु पारेर भन्न भ्याए, ‘उनी एक असल महिला थिइन्, इश्वरले उनलाई आशिर्बाद दिउन् । उनको आस्था कहिल्यै नडगमाओस् ।’

मुलुक छोडेर जानेहरुलाई बस्नेहरु के–के भन्छन् त्यो पनि सुन्न रमाइलो हुन्छ । उनीहरु ‘तिमी सफल हुनु’ भनिरहँदैनन्, बरु भन्छन् ‘तिम्रो आस्था कहिल्यै नडगमाओस् ।’

विदा गर्दा बोलेको शब्दले देखाउँछ कि यो कुनै अपेक्षित विदाई होइन । यो विदाईमा प्रयोग भएको धार्मिक भाषाले भन्छ – मानिसहरु ठाउँ सरिरहेका छैनन्, बरु मृत्युवरण गरिरहेका छन् । मृत्युको त्रासमा मुलुक नै रुमल्लिरहेको समयको परिणाम हो यो । मानिसको सब–कन्सियसमा मृत्यु मात्रै जरो गाडेर बसेको छ । 

मेरा बा–आमा पनि जतिसक्दो छिटो म यहाँबाट निस्केको देख्न चाहन्छन् । तर एक शब्द पनि प्रतिवाद नगरी उनीहरुसँगै भाग्न बाध्य त्यो एक वर्षे बालिका अब म होइन ।

नदिमा । फोटोः अल जजिरा 

म यो भागदौडको सिलसिला बन्द गर्छु, कम्तिमा बन्द गर्ने कोसिस भएपनि गर्छु । म यहीँ नै बस्नेछु र मेरो सही समय आएपछि भन्नेछु कि यो मुलुकको लागि के गर्नुपर्छ । डिसेम्बर, १९१९मा अफगानिस्तान आउनु अघि मैले २० वर्ष क्यानडास्थित मेरो घरमा बिताएँ । तरपनि सुरक्षाको लागि अहिले क्यानडा जानु मलाई उचित लागेन । मलाई यहाँबाट हजारौं माइल पर गएर सामाजिक संजालबाट आफ्नो उपस्थिति अफगानिस्तानमा देखाउन कत्तिपनि उचित लागेन । 

मलाई लाग्दैन मैले यो ठाउँ छोडेर म यत्तिकै सशक्त सन्देश दिन सक्छु । त्यसैले म यहीँ छु । म यहीँबाट सामाजिक संजालका माध्यमबाट मानिसहरलाई सन्देश दिन चाहन्छु, झकझक्याउन चाहन्छु कि मैले जस्तै गरि हिम्मत सहित आफ्नो भूमिको लागि आफ्नै भूमिमा बस्नुहोस् ।

तर, जिम्मेबारीवोधले अहिले मेरो मुटु त्यत्तिकै भारी पनि भइरहेको छ । किनकी कतिपय साथीभाई तथा तिनका परिवार मेरै कुरा सुनेर अफगानिस्तानमै रहने कठोर निर्णय लिएका छन् । 

मलाई भित्रैदेखि थाहा छ यहाँ अझै खराब हुनसक्छ । त्यसपछि राम्रा दिन पनि त आउन सक्छन् । भविश्य कसले देखेको छ र ? तर एउटा कुरा चाहिँ के हो भने जे सुकै परि आएपनि म चाहिँ अफगानिस्तान छोडेर जानेवाला छैन ।

‘सुन्नुहोस् ! विमानस्थलको भागदौडतिर नलाग्नुहोस् । तपाईंको एक वर्षे बच्चा पनि छ । त्यहाँ झन् जोखिम हुनेछ । त्यति धेरै खतरा यहाँ थियो भने म चै यहीँ रहिरहने थिएँ र ?’ मैले उनीहरुलाई सम्झाएको थिएँ ।

मलाई भित्रैदेखि थाहा छ यहाँ अझै खराब हुनसक्छ । त्यसपछि राम्रा दिन पनि त आउन सक्छन् । भविश्य कसले देखेको छ र ? तर एउटा कुरा चाहिँ के हो भने जे सुकै परि आएपनि म चाहिँ अफगानिस्तान छोडेर जानेवाला छैन । कोही अर्को भगौडाको विगतको ट्रमा ममा पनि फेरि दोहोरियोस् भन्ने म चाहन्न । 

मैले कहिल्यै हतारमा निर्णय लिदिँन, र हौवाको भरमा दौडनेमा पनि म पर्दिन । म एक कदम पछि बस्छु, हेर्छु, सोच्छु । आउन सक्ने परिस्थिति मुल्याङ्कन गर्छु । म यो आदतलाई अहिले पनि छोड्दिन । म झुण्डको पछि लाग्ने मान्छे होइन, त्यसैले म यहिँ रहिरहेको छु । 

(नदिमा ‘पतिङ्गला काकाइर्’ नामको सामाजिक संजालबाट आधारभूत मानव अधिकारका विषयमा वकालत गर्दै आइरहेकी छिन् ।)
अल जजिराबाट