मेसीको बार्सा–बहिर्गमन प्रकरणमा दोषी को ?

बार्सिलोना समर्थकले धानेको क्लब होला । तर, चरम–पूँजीवादको यो जमानामा आधुनिक फुटबल आफैँमा विश्व बजारको एउटा माल वा कोमोडिटी मात्रै हो । यहाँ हरेक चीजको, अझ मेसीको पनि एउटा भाउ हुन्छ, मेसी फगत एक माल बन्छन् माल । हरेक कुराको भाउ वा मूल्य हुने अनि महत्व चाहिँ केहीको नहुने फुटबल उद्योगको यो प्रवृतिको कुनै विकल्प छ  ?

- बेन रे

मेसी र बार्सिलोनाबीचको २१ वर्षे लामो सुन्दर प्रेम सम्बन्ध एउटा चिसो र कठोर ऋणको विषयले टुङ्ग्याइदिएको छ । मानौँ यो कुनै रोमान्टिक फिल्मको दुःखद अन्त्य हो । मेसीलाई बार्सिलोना छोड्न मन थिएन, बार्सिलोनालाई पनि मेसीलाई त्याग्न पटक्कै मन थिएन । तर, यी दुवै पार्टी भन्दा बलियो अर्को तत्वले यिनलाई टुटाइदिएको छ । 

अगस्ट ८ को पत्रकार सम्मेलनमा यी सर्वकालीन महान् खेलाडी क्यामेरा सामु रोएका छन् । ‘मसँग क्लब छोड्नुको विकल्प रहेन, क्लब अरु धेरै ऋणमा फस्न चाहेन’ क्याटलानका सञ्चार माध्यमलाई मेसीले बताएका छन् । 

अहिले बार्सिलोनाका समर्थकहरू धेरैतिर औँलो उठाउँदै यसको जवाफ खोजिरहेका छन् । क्लबका प्रबन्धकहरूलाई गैरव्यवस्थापनको आरोप लागेको छ । ला–लिगाले नीति नियम उल्लंघन गर्ने गरेको आरोप लागेको छ । मेसीलाई पनि क्लब भावना भन्दा बढी पैसाको लोभ भएको आरोप लागिरहेको छ । त्यसोभए यी अर्जेन्टिनी सुपरस्टारको पीडादायक बार्सा–बहिर्गमनको खास कारण चैँ के हो ?

आरोप–प्रत्यारोप

मेसीले हतासमा बार्सिलोना छोड्ने बित्तिकै आरोप–प्रत्यारोपको जुहारी पनि शुरू भइहाल्यो । निश्चय नै त्यहाँ धेरैले जिम्मेबार हुन पथ्र्यो । समर्थकको भरमा टिकेको यो क्लब ब्यवस्थापनमा यसरी चुकेको थियो कि यसले प्रत्येक १.१७ डलर कमाउँदा खेलाडीको तलबमा मात्रै उसले १.३० डलर खर्चन्थ्यो । ठूला स्टार भित्र्याउन र तिनलाई मोटो रकम तलबमा दिँदा अहिले क्लबको ऋण मापदण्ड भन्दा माथि एक बिलियन युरो नाघिसकेको छ ।

क्लबमा रहनको लागि आफूले सक्ने जति त्याग गरेको मेसीको दावी छ । अनि उनीे ५० प्रतिशत तलब कटौती गर्न पनि राजी भएका थिए । तर, उनको पुरानो सम्झौता नै यति महँगो थियो कि यो पछिल्लो चार वर्षमा उनले ५५५ मिलियन युरो लिएका थिए । यो कुनै पनि खेलाडीले इतिहासमै लिएको अहिलेसम्मकै अपत्यारिलो मोटो रकम हो । 

हस्ताक्षरको लागि मात्रै आफ्नै क्लबले उनलाई ११५ मिलियन युरो दिएको थियो भने क्लबप्रति अपनत्वको भावनाको कारण बोनस मात्रै ७८ मिलियन युरो दिइएको थियो । 

यति प्रचुर पैसा पाइसकेपछि अहिले आफ्नो प्रिय क्लब संकटमा परेको बेला एक वर्ष उनले सित्यैमा खेलिदिएर क्लबलाई उकास्न सक्थे । यति गर्दापनि पछिल्लो आधा शताब्दी अत्यधिक कमाइ गर्ने खेलाडीमा उनलाई कसैले उछिन्ने थिएन । 

अर्को भयो ला–लिगा । यसले स्पेनिस फुटबलका दुई ठूला लिगहरू सञ्चालन गर्छ । २०१३ मा यसले आफू मातहतका क्लबहरूलाई तिनको क्षमता मुल्याङ्कन गर्दै तिनले एक सिजनमा खेलाडीमाथि गर्ने खर्चमा हदबन्दीको नियम ल्यायो । अहिले महामारीका कारण परेको आर्थिक असरका कारण बार्सिलोनाले खेलाडीको खर्चमा ४७.१ प्रतिशत कटौती गर्नुपर्ने ला–लिगाले आकंलन तय गर्यो । जस अनुसार, बार्साले यो सिजन कुल खेलाडी खर्च ६५६ मिलियन युरोबाट कटौती गरेर ३४७ मिलियन युरोमा झार्नपर्ने देखियो ।

ला–लिगाले हदबन्दीको नियमलाई पुनर्विचार गर्न नमानेकै कारण मेसीलाई क्लबमा अनुबन्द गर्न नसकिएको बार्साका अध्यक्ष जोआन लापोर्टेले बताएका छन् । तर, अरु १९ क्लबसिहत बार्सिलोनाले पनि २०१३ मै यो सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेको थियो । बार्साले यो विषयमा खर्चको हदबन्दीलाई लिएर ला–लिगालाई दोष दिनु भनेको उपचार गरेर ज्यान बचाएको चिकित्सकलाई गाली गर्नु जस्तै हो । अरु अकुत खर्च बढाएर बार्सिलोनाको आर्थिक संकट टर्नेवाला छैन, स्थिति झनै धरासायी हुनेछ । ला–लिगाको नियम त क्लबलाई नै धरासयी हुनबाट बचाउनको लागि हो । 

त्यसो त ला–लिगा समेत मेसीलाई स्पेनमै राख्न आतुर थियो । त्यसैले गत हप्तामात्र लिगको १० प्रतिशत सेयर हिस्सा पार्टनर नीजि कम्पनी सिभिसिलाई बेच्न उ राजी भएको थियो । यसबाट २० वटै क्लबलाई अतिरिक्त तीन बिलियन डलर हात लाग्छ ।
आर्थिक सहयोगले मेसीलाई अनुबन्द गर्न सहयोग पुग्ने त लापोर्टेले बताए । तर, लिगको भविष्य विशेषत टेलिभिजन प्रसारणको अधिकार बेच्ने जस्तो दलाली कामको उनले समर्थन नगर्ने पनि जनाए । 

संरचनात्मक समस्या

बार्सिलोना समस्याबाट गुज्रिरहेको थियो । यस्तो स्थिति आउने सम्भावना हुँदाहुँदै पनि उ ठूला फुटबलरको लागि ठूलो राशी खर्चिरहेको थियो । यसबाट बच्ने उपाय थियो । तर उ मेसी युग समाप्त हुनै लाग्दा पनि केही खास खेलाडी अनुबन्धित गर्दै विश्वका दुई–तीन मुख्य क्लबभित्र रहिरहन चाहन्थ्यो । 

यो सवालमा एकातिर चिरपरिचित प्रतिद्वन्दी रियर म्याड्रिडसँगको प्रतिस्पर्धा त छँदै थियो, अर्कोतिर बार्सा विश्वस्तरमा पनि आफ्नो दवदवा कायमै राख्न चाहन्थ्यो । उसलाई टेलिभिजन प्रशारणबाट दिगो आर्थिक ब्यावस्थापन गरिरहेका प्रभावशाली इङ्गिस फुटबल टिमको पनि चुनौती छँदै थियो । उता कतारी पैसाको खोलो बगाउन सक्ने पेरिस सेन्ट जर्मनले पहिल्यै नेमाइरलाई फकाएर क्याटलन राजधानीबाट लगिसकेको थियो । र, अहिले यसले आफ्नो पोल्टोमा मेसी पनि पारिसकेको छ । 

अझ साँच्चिकै भन्नुपर्दा अघिल्लो अध्यक्ष जोसेफ मारिया बर्टमिउको नेतृत्वमा नै बार्साले खेलाडी अनुबन्धमा अदुरदर्शीता देखाइसकेको थियो । करोडौँ खर्च गरेर उसले फिलिप कौटिन्हो, ओस्माने डेम्बेले र एन्टोनियो ग्रिजम्यान जस्ता खेलाडी भित्रियायो । यी तीनै खेलाडी फ्लप भएर निस्के । अल्पकालीन सफलताको पछि लाग्दा यसले अरु सुझबुझसँग अनुबन्द गर्ने युरोपेली प्रतिद्वन्दी र बार्साबीच आर्थिक असमानता निम्त्यायो ।

टेलिभिजनको प्रत्यक्ष प्रसारणबाट आउने रकमको अन्तरकै कारण बार्सिलोना, रियल म्याड्रिड र इटालियन महारथी जुभेन्टस युरोपियन सुपर लिगको पछि हात धोएर लागेका थिए । ६ इङ्गिस फुटबल टिमले पनि सुपर लिगमा हस्ताक्षर गरेको भएपनि समर्थकहरूको विरोध आउनासाथ अप्रिलमै आफ्नो निर्णय फिर्ता लिएका थिए ।

यी तीन क्लबहरू पैसा आफ्नो निन्त्रणमा आओस् भनेर अझैपनि युरोपियन ठूला क्लबहरूको अर्को छुट्टै प्रतिस्पर्धा सञ्चालन गर्न खोजिरहेका छन् । वास्तवमा अब सुपर लिगको अवधारणा तिनको लागि घरेलु लिग र युइएफएसँग आम्दानीको लागि दलाली गर्ने माध्यम मात्र भएको छ । उनीहरू आफूलाई अनुकुल हुने आर्थिक नीति अख्तियार गराउने ध्याउन्नेमा हुनेछन् । 

ला–लिगाको प्रत्यक्ष प्रसारणको आम्दानी पहिल्यैदेखि मात्र दुई क्लब रियल र बार्सामा सोहोरिँदै आएको छ । तर, ला–लिगाका अध्यक्ष अझै कताबाट यी दुई क्लबलाई धेरै भन्दा धेरै आम्दानीको जोहो गर्न सकिएला भन्ने दवावमा छन् । ता कि यी दुई क्लब अन्तराष्ट्रिय स्तरमा शक्तिशाली ब्राण्डको रूपमा रहिरहुन् । 

ठूला भनिएका क्लबले निम्त्याएको असमानतासँग जुध्न खेलाडीको पारिश्रमिक, एजेन्टका शुल्क जस्ता कुराहरूमा नियन्त्रण हुनैपर्छ । अनि सबै क्लबमा बराबर रूपमा प्रत्यक्ष प्रसारणबाट उठ्ने रकम जाने परिपाटी बसाल्नुपर्छ । अनि साना तहका ग्रासरुट फुटबललाई पनि निश्चित रकम जाने व्यस्था गर्नुपर्छ । यति गर्न सके श्रमिक वर्गले स्थापना गरेको फुटबल संस्कृतिमाथि न्याय मिल्छ । 

ला–लिगाका यि प्रमुखको ध्येय नै यही हो । नयाँ आर्थिक हदबन्दीको नियम आएको एक वर्षपछि २०१४ मा उनले भनेका थिए कि उनी संसारकै ५०० उत्कृष्ट खेलाडीले ला–लिगामा खेलुन् । अनि इङ्गिस प्रिमियर लिगलाई पछि पार्दै फुटबल ला–लिगा संसारकै सबैभन्दा सफल घरेलु लिग बनोस् । तर त्यतिबेला ला–लिगामा दीर्घकालीन रूपमा आर्थिक प्रबन्ध गर्न नसके त्यसले कस्तो असर पार्छ भन्ने कसैले सोचेन ।

ऋणमा विश्व

मेसीको बार्सा–बहिर्गमनको नाटकले देखाएको छ कि कर्परेटहरुमा उतार–चडाव आउनु सामान्य कुरो हो । कहिलेकाहीँ तिनको क्रृणले तिनलाई डुबाउँछ र उठ्न कठिन हुन्छ । विश्वको जिडिपिमा कुल कर्पोरेट ऋण २०२० बाट २०२१ मा आइपुग्दा ९३ प्रतिशतबाट बढेर १०२ प्रतिशतमा आइपुगेको छ २००८ मा यसको प्रतिशत कुल ७८ थियो । कर्पोरेटको ऋणको प्रवृत्ति घरायसी र सरकारी क्षेत्रकोसँग मेल खान्छ । 

अहिले बार्सिलोनाको जसैगरि विश्वभरि मन्दी र ऋण छ । जति धेरै लगानी जुटाउन सक्यो त्यति धेरै व्यापार र मुनाफा आउने सिद्धान्तका अनुसार ऋणको मतलब आर्थिक वृद्धि पनि हो । तर वास्तविकतामा भने आर्थिक वृद्धिको पनि एउटा सीमा हुन्छ । चाहे त्यो महामारीको कारण होस् या खराब सट्टा बजारको कारण । जब त्यो सीमा पार हुन्छ अनि ऋणले पनि धान्दैन । 

बार्सिलोना समर्थकले धानेको क्लब होला । तर, चरम–पूँजीवादको यो जमानामा आधुनिक फुटबल आफैँमा विश्व बजारको एउटा माल वा कोमोडिटी मात्रै हो । यहाँ हरेक चीजको, अझ मेसीको पनि एउटा भाउ हुन्छ, मेसी फगत एक माल बन्छन् माल । हरेक कुराको भाउ वा मूल्य हुने अनि महत्व चाहिँ केहीको नहुने फुटबल उद्योगको यो प्रवृतिको कुनै विकल्प छ ? 

ठूला भनिएका क्लबले निम्त्याएको असमानतासँग जुध्न खेलाडीको पारिश्रमिक, एजेन्टका शुल्क जस्ता कुराहरूमा नियन्त्रण हुनैपर्छ । अनि सबै क्लबमा बराबर रूपमा प्रत्यक्ष प्रसारणबाट उठ्ने रकम जाने परिपाटी बसाल्नुपर्छ । अनि साना तहका ग्रासरुट फुटबललाई पनि निश्चित रकम जाने व्यस्था गर्नुपर्छ । यति गर्न सके श्रमिक वर्गले स्थापना गरेको फुटबल संस्कृतिमाथि न्याय मिल्छ । 

यद्यपि, यस्ता प्रावधानले पनि बार्सिलोना जस्ता ठूला फुटबल क्लबहरू टाट पल्टने विषयको भने सम्बोधन हुने छैन । यसले त्यो समस्या झनै बल्झाइदिनेछ । ठूला क्लबलाई ठूलो खर्च र क्रृणसँग जुध्न ठूलै पैसा चाहिन्छ । ऋण एउटा डरलाग्दो पासो हो । र, यसबाट फुत्कन गाह्रो छ ।

ऋणको समस्याबाट मुक्त हुन परिवर्तनकारी हिसाबले सोच्नपर्छ, अर्थशास्त्री स्टेध किनले भनेजस्तो । ऋणबाट मुक्त हुन बैंकले नै दिँदैन । फुटबलमा पनि यसको समाधान हुन्छ भन्ने कसैलाई आस छैन । तर, बार्सिलोनाबाट मेसीको बहिर्गमन प्रक्रियाले कसरी क्रृणले फुटबलको दुनियाँ लगायत हाम्रो जीवनमा शासन लादिरहेको छ भन्ने बहस भने शुरू गरेको छ । यसबाट पनि केहि सकरात्मक शुरुवात हुनेछ । 

(बेन रे स्पेनका फ्रि–लेन्स लेखक तथा विश्लेषक हुन् ।)
अलजजिराबाट 

याे पनिः दलाल पुँजीवाद विरुद्धको मोर्चामा युरोपियन फुटबल