देवान किराँतीका ३ कविता

देवान किराँती, पचास दशकको प्रारम्भदेखि नेपाली साहित्यमा सक्रिय नाम हो । इटहरी निवासी कवि किराँती स्प्षट वक्ता हुन् । उनको 'हुरीमा नाचिरहेको ईश्वर' कविता कृति पनि प्रकाशित छ ।

१. सरकार चिन्दैन मलाई 

सरकार !
तिमी चिन्दैनौ मलाई ।

म यै देशको नागरिक
जो यो देशको रितलाई नबिराइ पालना गर्छु ।
 
सरकार !
केही प्रश्न सोध्नु छ मलाई ।

पाठशालामा किन ? 
लागिरहेको छ- सरकार विरुद्ध जुलुस ।
विश्वविद्यालयको पुस्तकालयमा किन ?
लागिरहेको छ- आगो ।
घुयात्रो किन ?
सरकारकै टाउको ताक्छ ।
के पाठ्यक्रममा
आगो ! आगो र मात्रै आगो ! लेखिएको छ ।

सरकारको सन्देश सञ्चार भएपछि
किन ?
गृहकार्य गर्दिन भन्यो- छोराले ।
पेन्सिल तिखार्न छाडेर- छोरी,
किन उध्याइरहेछ खुकुरी ।
आमा मुट्ठी कस्दै , किन ?
भुनभुनाइरहेको छ
लगा, धारिलो गरी धार लगा 
हुन्न, यसरी हुन्न 
च्वाट्टै ‘ ‘ ।

कसले सल्कायो ?
मन्दिरको दियोमा- धर्मको अध्याँरो
कसले छुट्यायो ?
कुवाको पानीमा- तिर्खाको रङ्ग 
हृदय जो सुसेल्नु पर्ने हो 
प्रेमको कोमल संगीत 
तर झोसेर घृणाको आगो
कसले तापिरहेको छ ?
प्रेम जलेको ताप ।

वर्षौंदेखि
सडकको किनारैकिनार 
शान्त , हिँडिरहेका मानिसहरू
आँधीको जुलुस बोकेर
किन रु कुदेको होला 
सरकारको दरबार अगाडिकै बाटो भएर
किन उफ्रेको होला ?
सरकारकै प्राङ्गणमा उभिएर ।

आफ्नै संघारमा 
जीवनको विनाश हेरेर
झ्यालहरू र आँखीझ्यालहरू खुल्लै राखेर
किन ?
रत्यौली खेलिरहेछ सरकार- दरबारभित्र ।

सरकार !
तिमीले चिन्नु पर्छ मलाई
म यै देशको नागरिक 
जो यो देशको रितलाई नबिराइ पालना गर्छु ।

सरकार,
यसबेला मलाई सान्त्वना हैन 
उत्तर चाहिएको छ, उत्तर ।
नभए, सरकार !
म खिलाफमा छु.........। 

२. कविता खास केही हैन

यो बेला 
कविता कुनै खास कुरै हैन ।

हतियार न नचाउँदै नाचिरहेको छ मृत्यु
त्राहीत्राही छ दुनियाँ 
भाग्दाभाग्दै हराएको बाटो खोजिरहेको छ मानिस
सरकार विरुद्ध कुदिरहेका छन गुनासाहरू
आफै विरुद्ध असन्तुष्टि पोखिरहेछ सरकार 
यो बेला 
कविता खास कुनै कुरै हैन ।

हिरोसिमाको मृत्यु
हिटलरको ग्यास च्याम्बर
या कुनै धार्मिक युद्ध 
या कुनै जातीय द्वन्द्व
या कुनै वर्ग विद्रोहको मृत्यु  
त्यो भन्दा लाखौँ बढी दर्दनाक मृत्यु मर्न 
विवश छ मानिसहरू
र बाँचेकाहरू पनि
त्यो भन्दा विरुप मृत्युको नजिक उभिएर भनिरहेका छन् 
भोक भरौँ कि रोग भागौँ
रोग पोखौँ कि भोक भागौँ 
यो बेला झन्
कविता कुनै खास कुरो हुँदै हैन ।

जब हामी 
हाम्रा स-साना चौकहरूमा
रमाइला दिनहरू बिताउने छौँ 
त्यो भन्दा पर पनि 
एउटा  शान्त देशमा 
एक अर्काका खुसीहरू सुन्नेछौँ 
त्यो बेला 
कविता खास केही हुनसक्छ ।

जब हामी 
हाम्रा गाउँहरूमा बन्द भएका
सानासाना पाठशालाहरू खोल्ने छौँ पुनः 
र पढाउने छौँ 
रोगको आँधी
भोकको भुमरी ।
देखाउने छौँ,
इतिहासका तस्वीरहरू क्रमबद्धः
खुनी अनुहार
हिंस्रक मगज 
निर्लज्ज हत्यारा
इतिहासको अन्तिम पागल पात्र 
र हामीले जितेको इतिहास  
त्यो बेला 
कविता केही खास हुन सक्छ ।

यो बेला 
हामी अत्यन्तै नजिक भएका छौँ
निरङ्कुस
हिंस्रक 
पीडाहरूको ठिक अगाडि
र जब हामी विजयी हुनेछौँ यहाँ 
कविता 
खास विशेष हुनेछ हाम्रो ।
(विशेष खास हुने छ हाम्रो)

३. घाटसम्म हिँडेका मानिसहरू

सडक किनारामा उभिएर हेर्नु । 

बिस्तारै हिँडिरहेका मानिसहरू हेर्नु 
हतारमा हिँडिरहेका मानिसहरू हेर्नु 

हातमा केही नबोकी हिँडिरहेकालाई हेर्नु
काँधमा भारी बोकेर हिँडिरहेकालाई हेर्नु
केही लेनादेना गरिरहेका
केही खोसाखोस गरिरहेका
हेर्नु , निन्याउरो अनुहारमा हिँडिरहेका मानिसहरू हेर्नु 
हाँस्दै , रमाउँदै हिँडिरहेका मानिसहरू हेर्नु

सडक किनारामा उभिएर हेर्नू ।

काम गर्दै गरेका 
माग्दै गरेका 
केही नदिँदै गरेका 
गाली या अर्ती जस्तै केही दिँदै गरेका 
या म जस्तै बेअर्थ 
सडक किनारामा टोलाइरहेका मानिसहरू हेर्नु ।

सबै-सबै हेर्नु 
र भन्नु 
बिस्तारै या चिच्याएर भन्नु 
तिमीहरू सबै घाटसम्म हिँडेका हौ ।

पत्याउने छैनन् उनीहरूले 
फेरि उसरी नै भन्नु 
म पनि घाटसम्म नै जाने हुँ 
पटक्कै पत्याउने छैन उनीहरूले 
तर फिकर नगर्नु 
जुन समय 
निश्चित घाटमा हुनेछन् उनीहरू 
थाहा पाउने छैनन् उनीहरूले 
कि,
म घाटमा छु ।