विक्रम पवन परियारको कविता- 'म नदी हुँ'

कविता भावनाको कलात्मक अभिव्यक्ति मात्र होइन, होइन फगत कोरा शब्दहरूको सङ्गालो मात्रै । यो त आफैँमा जागरण पनि हो । चेत पहिल्याउने बाटो पनि हो । कविता आफैँमा नदी हो, निरन्तर चेतना प्रवाहित हुने नदी । अर्को नदी अर्थात् कालीगण्डकी । यी दुई नदीलाई जोड्ने प्रयत्न गरेका छौं हामीले ।

नेपालका मात्रै होइन, विश्वकै नदीहरूमाझ छुट्टै विरासत बोकेको नदी हो कालीगण्डकी । ऋषिहरूले सिद्धि र मुक्ति प्राप्तिका लागि र विज्ञहरुले पर्यावरणका लागि कालीगण्डकी बहाव क्षेत्रलाई अति उत्तम मानेका छन् । पारिस्थितिक प्रणालीको उपयोगिताले पनि कालीगण्डकी आफैंमा विशिष्ट नदी हो । यससँग लाखौं मानिसहरुको जीवन जोडिएको छ । स्थानीयका निम्ति जीवन मात्र होइन, जन्मदेखि मृत्युसम्मको जीविका र संस्कार जोडिएको छ ।

दुर्भाग्य, अहिले कालीगण्डकीमाथि विभत्स अवैध दोहन चलिरहेको छ। कालीगण्डकीको पवित्र जल प्रतिदिन प्रदुषित बन्दै गएको छ भने नदीमा जलमात्रा पनि पनि घट्दो छ । नदीको सभ्यता, पर्यावरण र जिविकामाथि गम्भीर संकट पैदा हुने गरि गरिने दोहनका कारण घाटहरू विस्थापित बनेका छन् ।

दामोदरकुण्ड–मुक्तिनाथदेखि कालीगण्डकीसँगै बगी आउने प्रशिद्ध शालिग्राम शिला डोजरले उत्खनन गरी गिट्टीमा परिणत हुँदैछ । नदीलाई नदीकै बाटो हिँड्न नदिँदाको परिणाम हामीले भोगिरहेका छौँ । यस्तै हस्तक्षेप कालीमाथि भइरहने हो भने त्यसले निम्त्याउने सङ्कट कल्पना बाहिरको छ ।

त्यसैले, कालीगण्डकी नदीको वैविध्य (धार्मिक, साँस्कृतिक, भौगर्भिक, जैविक, प्राकृतिक, जनजिविका) लाई आममानिसका बीच परिचित गराउन र यसले बेहोर्दै आएको भयावह सङ्कटलाई विभिन्न विधामार्फत चेतना फैल्याउने अभियान आरम्भ भएको छ ।

त्यसलाई कविता मार्फत मुखरित गर्न “कालीगण्डकी नदी सप्तक श्रृङखला” (आन्दोलन कविता) का रुपमा आयोजना गर्ने निश्चय ’कालीगण्डकी बचाऔँ अभियान’ ले थालेको छ।

यस अन्तर्गत प्रस्तुत छ कवि विक्रमपवन परियारको कविता– ‘म नदी हुँ’ ।

...

म नदी हुँ

———

© विक्रमपवन परियार

म एक कालीगण्डकी नदी हुँ

आफ्नै गतिमा बगिरहेको हुन्छु ।

बोकेर देशको अस्तित्व

वर्षौंदेखि बग्दै छु सुसाउँदै मधुर संगीतमा ।

दु:ख लाग्छ

मेरो छाती खोतलेर बालुवा निकाल्दा

दुख्छ पाउ खिल्चिँदा मिक्चरले

दुख्छु शालीग्राम सम्झेर मुटु थुत्दा तिमीले

तिमीलाई लाग्दो हो म दुख्दिनँ

म दुख्छु र त रुँदैरुँदै बग्छु किनारै किनार ।

जब, म हिँड्ने बाटो साँघुरो बनाइदियौ

तब त उकुसमुकुस भएर बगिरहेँ ।

तिम्रा खेतहरू बगाउनु मेरो बाध्यता हो

तिमीलाई रुवाउनु मेरो लक्ष्य थिएन

जब तिमी म मेरो छातीलाई साँघुरो बनाउँछौ

तब त मैले बगाउनुपर्ने हुन्छ तिम्रा हरिया फाँटहरू ।

मेरो काखमा तिमीले क्रसर राखिदियौ

तिमीले मेरो आमाशयबाट बालुवा निकाल्यौ

र मलाई बेलुनजस्तो हलुका बनाइदियौ

तब त मेरा खुट्टाहरू लर्बरिँदै पस्छन् बस्तीहरूमा ।

खेतका आली कटान गरेँ

झुल्दै गरेका धानका बालाहरू बगाएँ

बगाउनु मेरो बाध्यता थियो

म हिँड्ने बाटो साँघुरो थियो

म नदी हुँ बग्नु मेरो स्वतन्त्रता हो

बगाउनु मेरो बाध्यता ।

म ऐना हुँ हेर्नू उभिएर मेरो आँखामा

म निश्चल छु/कञ्चन छु

बग्न देऊ म नदी हुँ

नछेक/नरोक/ नथुक/नझुक ।

म नदी हुँ

नमर्ने/नथाक्ने/नगल्ने/नहार्ने

नछल्ने/नबल्ने/नढाँट्ने/नकाट्ने ।

म बोल्छु- सुन्दैनौ

म हाँस्छु- हेर्दैनौ

म रुन्छु- दुख्दैनौ

म दुख्छु- बुझ्दैनौ

नचलाऊ/नजिस्काऊ

बग्नु मेरो धर्म हो

यात्रा- मेरो जीवन हो

बग्न देऊ- म नदी हुँ ।

***

-रामेछाप

...

कालीगण्डकी बचाऔँ अभियान - Save Kaligandaki