जलवायु परिवर्तनविरुद्ध लड्न बन्जर जमिनलाई पुनर्जिवित गर्नपर्छ

अफ्रिकाकै ग्रेट ग्रीन वाल इनिसिएटिभलाई हेरौँ । यसले साहेल मरुभूमि क्षेत्रमा १०० मिलियन हेक्टर बन्जर भूमिलाई घना जंगलमा रूपान्तरण गर्ने लक्ष्य लिएको छ । यसले २०३० देखि उता प्रतिवर्ष २५० मिलियन टन कार्बन सोस्नेछ भने ग्रामीण क्षेत्रमा १० मिलियन रोजगारी सिर्जने छ । 

इनगर एन्डरसन / इब्राहिम थैव
पर्यावरणलाई बचाउनु र जलवायु परिवर्तनलाई रोक्नु अहिलेको मानव जगतकै सबैभन्दा कठिन चुनौती भएको छ । एकातिर हामीले मानव समाजलाई प्रकृतिमैत्री हुन अभिप्रेरित गर्नुछ भने अर्कोतिर विकासशील मुलुकका आम नागरिकलाई समुन्नत बनाउनु छ । 

त्यसमाथि अझ हामीलाई यी उपलब्धि तत्कालै चाहिएको छ । तर हामीले व्यावहारिक ढंगमा सोच्नुपर्छ । हामीले एकैपटक तत्कालै जलवायु परिवर्तनप्रतिका हाम्रा प्रतिबद्धता त्यागेको खण्डमा दशकौँका उपलब्धिहरू त्यत्तिकै खेर जान्छन् । 

त्यसैले पनि छिटो तथा पूर्ण उपलब्धि हासिल गर्न अझ खासमा शून्य कार्बन उत्सर्जनवाला अर्थतन्त्र निर्माण गर्नका लागि हामीले छिट्टै परिणाम दिने सामान्य उपायहरू अपनाउन सक्छौ । हामीलाई त्यस्ता सामान्य र सुलभ उपायहरू  चाहिएको छ जसले जलवायु परिवर्तनलाई सुस्त पार्न सकोस्, प्रकृति र जैविक विविधतालाई पुनःस्थापित गर्न सकोस्, महामारीबाट हामीलाई जोगाउन सकोस्, हामीलाई धेरै भन्दा धेरै खाद्यान्न उत्पादन गर्न सहयोग पुर्याउन सकोस्, अधिकतम् रोजगारी सिर्जना गर्न सकोस्, गरिबी हटाउन सकोस् र शान्ति कायम गर्न सकोस् । र, तुलनात्मक रूपमा कम खर्च र मध्यम प्रविधिको प्रयोगबाटै बन्जर जमिनको पुनःउत्थानद्वारा हामी छिट्टै यी उपलब्धिहरू हासिल गर्न सक्छौँ । युएन डिकेट अफ इकोसिस्टम रेस्टोरेसनले पहिल्याए जस्तो हामीले भूमिको असीमित सम्भाव्यता उजागर गर्न सक्छौँ ।

तर, हामीले बुझ्न पर्छ कि जमिनको पुनर्जिविकरणले मात्रै यो सब गर्न सक्दैन । भूमिको पुनर्उत्थान मात्रै सम्पूर्ण समाधान होइन र यो हाम्रा अन्य गलत क्रियाकलापको क्षतिपूर्ति कदापि हुन सक्दैन । हामीले ऊर्जा र यातायत प्रणालीमा व्यापक फेरबदल ल्याउनुपर्छ । कृषि प्रणलीमा सुधार गर्नपर्छ । हामीले श्रोत–साधनको उत्पादन तथा उपयोग कसरी गरिरहेका छौँ भन्ने पुनःमूल्याङ्कन गर्नपर्छ । प्रकृतिकाे विनास नगरिकन कसरी हामी सहर तथा पुर्वाधारको बिस्तार गर्न सक्छौँ, त्यसतर्फ सोच्नपर्छ । 

बन्जर अनुपयोगी भूमिलाई पुनर्जिवित गर्ने हो भने विश्वको आधा कार्बन विसर्जन मात्रै होइन, वार्षिक एक दशमलव चार ट्रिलियन बराबरको खाद्यान्न उत्पादन गर्न सक्छौंँ ।

यद्यपि भूमिको स्वस्थ्य पुनर्जागरणले हामीलाई असिमित फाइदा भने पुर्याउने छ । प्रत्येक पाँच हेक्टरमा एक हेक्टर जमिन उपभोग योग्य छैन । यो उपभोगविहिन ३५० मिलियन हेक्टर जमिनको पुनर्जागरणले मात्रै सन् २०३० देखि पृथ्वीमा निस्कने कुल कार्बनको आधा हिस्सा बिसर्जन गर्न सक्छ । हामीले पेरिस सन्धिमा गरेको कार्बन बिसर्जन प्रतिबद्धताको लक्ष्य हासिल गर्नुछ । यस्तो बेला हाम्रो सानो अकर्मण्यता नै हाम्रो लक्ष्यको बाधक बन्न सक्छ । 

अझ हामीले यो बन्जर अनुपयोगी भूमिलाई पुनर्जिवित गर्ने हो भने विश्वको आधा कार्बन विसर्जन मात्रै होइन, वार्षिक एक दशमलव चार ट्रिलियन बराबरको खाद्यान्न उत्पादन गर्न सक्छौँ । र, स्मरण रहोस् यो त्यो समय हो जहाँ सिङ्गो विश्व बढ्दो जनसंख्यालाई कसरी खुवाउने भन्ने चिन्तामा डुबेको छ । 

त्यसैगरी, यसले खेतीको लागि जंगल विनास गरेर नयाँ भूमि खाली गर्ने परिपाटीलाई समेत निरुत्साहित पार्नेछ । र, यो त्यो समय हो जतिबेला हामीले प्रकृति र पर्यावरणीय विनासविरुद्ध लडिरहनु परेको छ । यसले वन्यजन्तुमा निहित परजिवी प्याथोजिन मानवमा सर्नबाट पनि रोक्छ । हामीलाई महामारीबाट जोगाउँ र यो त्यो समय हो जतिबेला हामी कोभिड–१९को क्षति गणना गर्दै बसिरहेका छौँ । 

जलवायुसँग जोडिएका बाढी, पहिरो, आँधी, हुरी, खडेरीजस्ता प्राकृतिक प्रकोपको जगजगी भइरहेको बेला जंगल, सिमसार र अन्य पर्यावरण चक्रको संरक्षणले हामीलाई यस्ता विपद्बाट सुरक्षा प्रदान गर्छ । भूमिको पुनर्जिविकरणले कैयौँ रोजगारीको सिर्जना पनि गर्छ । र, यो त्यो समय हो जहाँ हजाराैँ मानिस बेरोजगार छन् । धेरै मुलुकमा महिला र युवा–युवती बेरोजगारीको झन् ठूलो चपेटामा छन् । 

यो कुनै असम्भव सपना होइन । भूमिको पुनर्जागरणको प्रत्यक्ष नतिजा अहिले हामी ब्रुकिना फासो देखि चीन र कोस्टारिकासम्म देख्न पाइरहेका छौँ । 

अफ्रिकाको ग्रेट ग्रिन वाल इनिसिएटिभ ग्राफिक्स

अफ्रिकाकै ग्रेट ग्रिन वाल इनिसिएटिभलाई हेरौँ । यसले साहेल मरुभूमि क्षेत्रमा १००  मिलियन हेक्टर बन्जर भूमिलाई घना जंगलमा रूपान्तरण गर्ने लक्ष्य लिएको छ । यो जंगल आठ हजार किलोमिटर लामो हुनेछ । यसले २०३० देखि उता प्रतिवर्ष २५० मिलियन टन कार्बन सोसिदिनेछ भने ग्रामीण क्षेत्रमा १० मिलियन रोजगारी सिर्जने छ । 

यो परियोजना अफ्रिकन युनियनले २००७ मा शुरू गरेको थियो भने यसले महादेशभरीमा २० मिलियन हेक्टरलाई त जंगलमा रूपान्तरण गरिसकेको छ । यसले मिलियन अधिक टन कार्बन सोसिसकेको छ भने अहिले नै तीन लाख रोजगारी सिर्जिसकेको छ । 

यो परियोजनाको शुरूवाती परिणामलाई देखेर नै जनवरी १ मा भएको वन प्लानेट सम्मेलनमा विश्वका नेताहरूले परियोजना अझै छिटै पूरा होस् भन्ने कामना सहित १४ बिलियन डलर नगद सहयोगको घोषणा गरिसकेका छन् । यस्ता किसिमका अवधारणा हामीले पछ्याउनु पर्छ । 

जुन विनास प्रकृतिमा हामी र अन्य प्रजातिले अहिले भोगिरहेका छौँ, यस विरुद्ध लड्ने हाम्रो सबैभन्दा ठूलो सहयोद्धा भनेकै भूमि हो । तर, सबैभन्दा पहिला हामीले भूमि अर्थात जमिनलाई जीवन्त पार्न सक्नुपर्छ । 

युएनको डिकेड फर डिजर्ट गत वर्ष समापन भइसकेको छ । यसबीच धेरै मुलुक तथा संघसंस्थाले जमिनलाई स्वस्थ्य राख्दै मरुभूमिकरण विरुद्ध लड्ने प्रतिबद्धता देखाएका छन् । युएनको मरुभूमिकरण विरुद्धको मोर्चाको सन्धि अनुरूप अहिले एक सयभन्दा बढी मुलुक आफ्नो लक्ष्यमा लागेका छन् । ४५० मिलियन हेक्टर पुनर्जिवित गर्ने लक्ष्य लिइएकोमा अहिले आधा मिलियन हेक्टरले पुनर्जिवन पाइसकेको छ । 

तर, हामीले यसको गति बढाउन आवश्यक छ । १२५ मुलुकले अर्को दशकसम्ममा एक मिलियन हेक्टर जमिन पुनर्जिवित पार्ने लक्ष्य राखेका छन् । यो प्रतिवद्धताका सम्पूर्ण व्यावधानलाई हामीले पन्छाउन पर्नेछ । यसको लागि सरकारले महामारी नियन्त्रणसँगै भूमिको पुनर्जिविकरणको लागि पनि प्याकेज छुट्याउनु पर्नेछ । पेरिस सम्झौतामा गरेको प्रतिवद्धता अनुरुप स्वस्थ्य जमिन निर्माणमा जोड दिन पर्नेछ । यो पनि युएन डिकेड अफ इकोसिस्टम रेस्टोरेसन सँगसँगै अघि बढ्ने छ । 

जुन विनास प्रकृतिमा हामी र अन्य प्रजातिले अहिले भोगिरहेका छौँ, यस विरुद्ध लड्ने हाम्रो सबैभन्दा ठूलो सहयोद्धा भनेकै भूमि हो । तर, सबैभन्दा पहिला हामीले भूमि अर्थात जमिनलाई जीवन्त पार्न सक्नुपर्छ । 

(अर्थ तथा पर्यावरणको क्षेत्रमा ३० वर्ष लामो अनुभव संगालेकी इनगर एन्डरसन युएनकी अन्डर–सेक्रेटरी–जनरल तथा युएनको इन्भाइरोमेन्ट प्रोग्रामकी डाइरेक्टर हुन् । दिगो विकास, प्राकृतिक स्राेत व्यवस्थापनका क्षेत्रमा ४० वर्ष लामो अनुभव संगालेका इब्राहिम थैव युएनका अन्डर–सेक्रेटरी–जनरल तथा युएनको कन्भेन्सन टु कम्ब्याक्ट डिफरेस्टेसनका एक्ज्युकिटिभ सेक्रेटरी हुन् ।)अल जजिराबाट